Postupak
Niže su navedeni glavni delovi parničnog postupka. Još opširnije možete naći ovde.
PARNIČNI POSTUPAK
Parnični postupak regulisan je Zakonom o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", broj 125/2004).
Parnični postupak pokreće se tužbom.
Tužba, protivtužba, odgovor na tužbu i pravni lekovi podnose se u pismenom obliku (podnesci).
Podnesci moraju biti razumljivi i moraju sadržavati sve ono što je potrebno da bi se po njima moglo postupiti. Oni naročito treba da sadrže: označenje suda, ime i prezime odnosno naziv firme, prebivalište ili boravište, odnosno sedište stranaka, njihovih zakonskih zastupnika i punomoćnika ako ih imaju, predmet spora, sadržinu izjave i potpis podnosioca.
Tužba mora da sadrži određeni zahtev u pogledu glavne stvari i sporednih traženja, činjenice na kojima tužilac zasniva zahtev, dokaze kojima se utvrđuju ove činjenice, vrednost predmeta spora, kao i druge podatke koje mora imati svaki podnesak (član 100).
Tužilac koji ima boravište ili prebivalište, odnosno sedište u inostranstvu dužan je da u tužbi imenuje punomoćnika za prijem pismena. Ukoliko ne označi punomoćnika za prijem pismena sud će tužbu odbaciti.
Kad nadležnost, sastav suda ili pravo na izjavljivanje revizije zavisi od vrednosti predmeta spora, a predmet tužbenog zahteva nije novčani iznos, tužilac je dužan da u tužbi naznači vrednost predmeta spora.
Ako izjava sadrži kakav zahtev, stranka je dužna da u podnesku navede činjenice na kojima zasniva zahtev, kao i dokaze kad je to potrebno.
Podnesci se predaju sudu u potrebnom broju primeraka za sud i protivnu stranku. Tako treba postupiti i kad se uz podnesak podnose prilozi.
Isprave koje se prilažu podnesku podnose se u izvorniku ili prepisu.
Sva pismena predaju se u kancelariji br. 20 u prizemlju suda.
Prilikom predaje tužbe stranka će od radnika Suda dobiti Potvrdu o prijemu tužbe na kojoj je naveden datum i vreme kada je tužba primljena u Sudu, pod kojim poslovnim brojem je predmet zaveden, kao i kom sudiji je primenom kompjuterske metode slučajnog izbora predmet dostavljen u postupanje.
Protivtužba
Tuženi može do zaključenja glavne rasprave pred sudom podići kod istog suda protivtužbu, ako je zahtev protivtužbe u vezi s tužbenim zahtevom, ili ako se ti zahtevi mogu prebiti, ili ako se protivtužbom traži utvrđenje nekog prava ili pravnog odnosa od čijeg postojanja ili nepostojanja zavisi u celini ili delimično odluka o tužbenom zahtevu. (Član 192)
Protivtužba se ne može podići ako je za zahtev iz protivtužbe stvarno nadležan viši sud ili sud druge vrste.
Protivtužba se može podići i kada o zahtevu iz protivtužbe treba da sudi isti sud u drugom sastavu.
Preinačenje tužbe
Tužilac može do zaključenja glavne rasprave preinačiti tužbu. (Član 193)
Posle dostavljanja tužbe tuženom, za preinačenje tužbe potreban je pristanak tuženog. Sud može dozvoliti preinačenje i kad se tuženi tome protivi ako smatra da bi to bilo celishodno za konačno rešenje odnosa među strankama i ako oceni da postupak po preinačenoj tužbi neće znatno produžiti trajanje parnice. Smatraće se da postoji pristanak tuženog na preinačenje tužbe ako se on upusti u raspravljanje o glavnoj stvari po preinačenoj tužbi, a nije se pre toga protivio preinačenju.
Preinačenje tužbe je promena istovetnosti zahteva, povećanje postojećeg ili isticanje drugog zahteva uz postojeći – objektivno preinačenje. (Član 194)
Tužba nije preinačena ako je tužilac promenio pravni osnov tužbenog zahteva, ako je smanjio tužbeni zahtev, ili ako je promenio, dopunio ili ispravio pojedine navode, tako da usled toga tužbeni zahtev nije promenjen.
Tužilac može sve do zaključenja glavne rasprave svoju tužbu preinačiti i tako što će umesto prvobitno tuženog tužiti drugo lice – subjektivno preinačenje. (Član 195)
Za ovaj oblik preinačenje tužbe u smislu stava 1 ovog člana potreban je pristanak lica koje treba da stupi u parnicu namesto tuženog, a ako se tuženi već upustio u raspravljanje o glavnoj stvari, potreban je i pristanak tuženog.
Povlačenje tužbe
Tužilac može povući tužbu bez pristanka tuženog pre nego što se tuženi upusti u raspravljanje o glavnoj stvari. (Član 196)
Tužba se može povući i docnije, sve do zaključenja glavne rasprave, ako tuženi na to pristane. Ako se tuženi u roku od 15 dana od dana obaveštenja o povlačenju tužbe ne izjasni o tome, smatraće se da je pristao na povlačenje.
Povučena tužba smatra se kao da nije ni bila podnesena i može se ponovo podneti.
Odgovor na tužbu
Sud će tužbu sa prilozima dostaviti tuženom na odgovor u roku do 30 dana od dana prijema tužbe sudu. (Član 281) Tuženi je dužan da, u roku do 30 dana od prijema tužbe sa prilozima, podnese sudu odgovor na tužbu. Sud je dužan da tuženog pouči o sadržini odgovora i posledicama propuštanja da odgovori na tužbu u određenom roku.
Tuženi je dužan da u odgovoru na tužbu istakne procesne prigovore i da se izjasni da li priznaje ili osporava istaknuti tužbeni zahtev. Ako tuženi osporava tužbeni zahtev, odgovor na tužbu mora sadržati i činjenice na kojima tuženi zasniva svoje navode i dokaze kojima se utvrđuju te činjenice (član 284). Ako odgovor na tužbu ima nedostatke zbog kojih se po njemu ne može postupati (čl. 100 i 284), smatraće se da tuženi nije dostavio odgovor na tužbu.
Obaveza plaćanja sudske takse
Predajom tužbe nastaje i obaveza plaćanja sudske takse na tužbu (čl. 3 Zakona o sudskim taksama).
Ukoliko tužilac ne plati sudsku taksu prilikom predaje tužbe sudu, sud će obračunati taksu na tužbu, i opomenom za plaćanje sudske takse, pozvati taksenog obveznika da istu u roku od 15 dana plati, uvećanu za 520,00 dinara za opomenu, i da dostavi sudu dokaz o izvršenoj uplati s pozivom na broj predmeta, te će taksenog obveznika upozoriti na posledice nepostupanja po istim nalozima (čl. 4 i 37 Zakona o sudskim taksama).
Ako takseni obveznik ne postupi po opomeni, sud će doneti rešenje o prinudnoj naplati sudske takse u izvršnom postupku. Protiv rešenja o prinudnoj naplati sudske takse u izvršnom postupku takseni obveznik može izjaviti žalbu Višem trgovinskom sudu u Beogradu, preko ovog suda, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa rešenja. Žalba ne zadržava naplatu takse. (čl. 41 st. 2 Zakona o sudskim taksama)
Visina takse računa se na osnovu vrednosti predmeta spora.
Utvrđivanje vrednosti predmeta spora
Kad je za utvrđivanje stvarne nadležnosti, sastava suda, prava na izjavljivanje revizije i u drugim slučajevima predviđenim u ovom zakonu merodavna vrednost predmeta spora, kao vrednost predmeta spora uzima se samo vrednost glavnog zahteva. (Član 29). Kamate, ugovorna kazna i ostala sporedna traženja, kao i parnični troškovi ne uzimaju se u obzir ako ne čine glavni zahtev.
Radi jednostavnog i brzog proračuna visina visine takse kliknite - proračun takse.
Nadležnost suda
Sud po službenoj dužnosti, odmah po prijemu tužbe, ocenjuje da li nadležan, i u kom sastavu je nadležan na osnovu navoda u tužbi i poznatih mu čnijenica (član 15. stav 1 ZPP).
Sud u toku celog postupka po službenoj dužnosti pazi na svoju stvarnu nadležnost. (član 17. stav 1. ZPP)
Stvarna nadležnost
Sudovi u parničnom postupku sude u granicama svoje stvarne nadležnosti određene zakonom. (član 28. ZPP)
Mesna nadležnost
a) Opšta mesna nadležnost
Član 39
Ako zakonom nije određena isključiva mesna nadležnost nekog drugog suda, za suđenje je nadležan sud koji je opšte mesno nadležan za tuženog, tj. sud na čijem području tuženi ima prebivalište. Ako tuženi nema prebivalište u Republici Srbiji niti u kojoj drugoj državi, opšte mesno nadležan je sud na čijem području tuženi ima boravište.
Za suđenje u sporovima protiv Srbije i Crne Gore, Republike Srbije, jedinica lokalne samouprave, kao i drugih oblika teritorijalne organizacije opšte mesno nadležan je sud na čijem se području nalazi sedište njene skupštine.
Za suđenje u sporovima protiv pravnih lica, opšte mesno nadležan je sud na čijem se području nalazi njihovo sedište. U slučaju sumnje, kao sedište smatraće se mesto u kome se nalaze njihovi organi upravljanja.
Posebna mesna nadležnost
Nadležnost za suparničare
Član 43
Ako je jednom tužbom tuženo više lica (član 199 stav 1 tačka 1), a za njih ne postoji mesna nadležnost istog suda, nadležan je sud koji je mesno nadležan za jednog od tuženih, a ako među njima ima glavnih i sporednih obveznika, sud koji je mesno nadležan za koga od glavnih obveznika.
Nadležnost za sporove o naknadi štete
Član 45
Za suđenje u sporovima zbog vanugovorne odgovornosti za štetu, pored suda opšte mesne nadležnosti, nadležan je i sud na čijem je području štetna radnja izvršena ili sud na čijem je području štetna posledica nastupila.
Ako je šteta nastala usled smrti ili teške telesne povrede, nadležan je pored suda iz stava 1 ovog člana i sud na čijem području tužilac ima prebivalište, odnosno boravište.
Odredbe st. 1 i 2 ovog člana primenjivaće se i u postupku protiv organizacije za osiguranje radi naknade štete trećim licima na osnovu propisa o neposrednoj odgovornosti organizacije za osiguranje, a odredba stava 1 ovog člana i u postupku o regresnim zahtevima po osnovu naknade štete protiv regresnih dužnika.
Nadležnost za sporove radi zaštite prava na osnovu garancije proizvođača
Član 46
Za suđenje u sporovima za zaštitu prava na osnovu pismene garancije protiv proizvođača koji je dao garanciju nadležan je, osim suda opšte mesne nadležnosti za tuženog, i sud opšte mesne nadležnosti za prodavca koji je prilikom prodaje stvari uručio kupcu pismenu garanciju proizvođača.
Nadležnost za sporove o nepokretnostima i zbog smetanja državine
Član 50
Za suđenje u sporovima o pravu svojine i drugim stvarnim pravima na nepokretnosti, za sporove zbog smetanja državine na nepokretnosti, kao i u sporovima iz zakupnih odnosa na nepokretnosti, isključivo je nadležan sud na čijem se području nalazi nepokretnost. Ako nepokretnost leži na području više sudova, nadležan je svaki od tih sudova. Za sporove zbog smetanja državine na pokretnim stvarima nadležan je pored suda opšte mesne nadležnosti i sud na čijem se području dogodilo smetanje.
Nadležnost za sporove o vazduhoplovu i brodu
Član 51
Kad je za suđenje u sporovima o pravu svojine i drugim stvarnim pravima na vazduhoplovu, pomorskom brodu i brodu unutrašnje plovidbe, kao i u sporovima iz zakupnih odnosa na vazduhoplovu i brodu, nadležan domaći sud, isključivo je mesno nadležan sud na čijem se području vodi upisnik u koji je vazduhoplov, odnosno brod upisan. Kad je za suđenje u sporovima zbog smetanja državine na brodovima, odnosno vazduhoplovima iz stava 1 ovog člana nadležan domaći sud mesno je nadležan, pored suda na čijem se području vodi upisnik u koji je brod, odnosno vazduhoplov upisan, i sud na čijem se području dogodilo smetanje.
Nadležnost za lica koja nemaju opštu mesnu nadležnost u Republici Srbiji
Član 52
Tužba o imovinskopravnim zahtevima protiv lica koje nema opštu mesnu nadležnost u Republici Srbiji može se podneti svakom domaćem sudu na čijem se području nalazi kakva imovina tog lica ili predmet koji se tužbom traži. Ako nadležnost domaćeg suda postoji zato što je obaveza nastala za vreme boravka tuženog u Republici Srbiji, mesno nadležan je sud na čijem je području obaveza nastala. Za sporove protiv lica koje u Republici Srbiji nema opštu mesnu nadležnost, za obaveze koje treba ispuniti u Republici Srbiji, tužba se može podneti sudu na čijem području tu obavezu treba ispuniti.
Nadležnost po mestu u kome se nalazi poslovna jedinica pravnog lica
Član 53
Za suđenje u sporovima protiv pravnog lica koje ima poslovnu jedinicu van svog sedišta, ako spor proizlazi iz pravnog odnosa te jedinice, pored suda opšte mesne nadležnosti nadležan je i sud na čijem se području nalazi ta poslovna jedinica.
Nadležnost po mestu gde se nalazi zastupništvo stranog lica u Republici Srbiji
Član 54
Za sporove protiv fizičkog ili pravnog lica koje ima sedište u inostranstvu u pogledu obaveza koje su zasnovane u Republici Srbiji ili se ovde moraju ispuniti, tužba se može podneti sudu na čijem se području nalazi njegovo stalno zastupništvo ili sedište organa kome je povereno da vrši njegove poslove.
Nadležnost za sporove iz odnosa sa vojnim jedinicama, odnosno ustanovama
Član 55
U sporovima protiv Srbije i Crne Gore iz odnosa sa vojnim jedinicama, odnosno ustanovama isključivo je nadležan sud na čijem se području nalazi sedište komande vojne jedinice, odnosno ustanove.
Nadležnost za sporove u izvršnom i stečajnom postupku
Član 57
Za suđenje u sporovima koji nastaju u toku i povodom sudskog ili administrativnog izvršnog postupka, odnosno u toku i povodom stečajnog postupka, isključivo je mesno nadležan sud na čijem se području nalazi sud koji sprovodi izvršni, odnosno stečajni postupak, odnosno sud na čijem se području sprovodi administrativno izvršenje.
Nadležnost po mestu plaćanja
Član 58
Za suđenje u sporovima imaoca menice ili čeka protiv potpisnika nadležan je, pored suda opšte mesne nadležnosti, i sud mesta plaćanja.
Nadležnost za sporove iz radnih odnosa
Član 59
Ako je u sporu iz radnog odnosa tužilac zaposleni, za suđenje je nadležan, pored suda koji je opšte mesno nadležan za tuženog, i sud na čijem se području rad obavlja ili se obavljao.
Uzajamna nadležnost za tužbe protiv stranih državljana
Član 60
Ako u stranoj državi državljanin Srbije i Crne Gore može biti tužen pred sudom koji po odredbama ovog zakona ne bi bio mesno nadležan za suđenje u toj građanskopravnoj stvari, ista nadležnost će važiti i za suđenje državljaninu te strane države pred domaćim sudom.
Sporazum o mesnoj nadležnosti
Član 64
Ako zakonom nije određena isključiva mesna nadležnost nekog suda, stranke se mogu sporazumeti da im u prvom stepenu sudi sud koji nije mesno nadležan, pod uslovom da je taj sud stvarno nadležan. Ako je zakonom određeno da su za suđenje mesno nadležna dva ili više domaćih sudova, stranke se mogu sporazumeti da im u prvom stepenu sudi jedan od tih sudova ili neki drugi stvarno nadležan sud. Ovaj sporazum važi samo ako je pismeno sastavljen i ako se tiče određenog spora ili više sporova koji svi proističu iz određenog pravnog odnosa. Ispravu o sporazumu tužilac mora priložiti uz tužbu, a tuženi uz prigovor nenadležnosti ili odgovor na tužbu.